زمینه و هدف: کمبود عنصر روی(Zinc=Zn)، یک اختلال تغذیه ای شایع در جهان است. مقادیر مشخص نرمال مرجع از سطوح بیولوژیکی و سرمی روی در جمعیت عمومی مورد نیاز است تا غلظت هایی که از تغییرات فیزیولوژیکی، القائات پاتولوژیک، مسمومیت ها و مواجهات شغلی ناشی می شود را مشخص کند اما مطالعات قبلی راجع به وضعیت روی در جمعیت بزرگسال و سالم ایرانیان، وجود ندارد. هدف از این مطالعه، مشخص کردن سطوح سرمی روی در این جمعیت، برای مشخص کردن وضعیت نرمال تغذیه ای روی و نیز بررسی اثرات فاکتورهایی مثل جنس، سن، نمایه توده حجمی بدن(Body Mass Index=BMI) و سیگار کشیدن بر آن، بود. روش بررسی: در این مطالعــه مقطعــی، نمونه هــای سرمــی 102 نفــر از کارکنــان سالــم بیمارستان فیروزگر که به صــورت تصادفــی انتخــاب شده بودند(میانگین سنی، 7/10±8/33 سال و میانگین BMI، 73/3±74/23 کیلوگــرم بر مترمربع بــود)، جمـــع آوری گردیــد و غلظــت روی آنها با اسپکترومتری جذب اتمی ـ شعله ای (Atomic Absorption Spectrometry=AAS) اندازه گیری شد. برای تجزیه و تحلیل نتایج، از تکنیک های آماری تک و چند متغیری استفاده گردید. یافته ها: غلظت میانگین سطح سرمی روی، 36/75 میکروگرم در هر دسی لیتر بود(با محدوده اطمینان 95%، 18/107-54/43 میکروگرم در دسی لیتر). در زنان، سطوح سرمی روی کمتر از مردان بود؛ هر چند از لحاظ آماری، اختلاف معنی داری وجود نداشت. بین غلظت های سرمی روی، با سن(466/0=p و 073/0=r) و BMI(604/0=p و 052/0=r) ارتباطی وجود نداشت. همچنین مردان سیگاری، غلظت های سرمی پایین تر غیر معنی داری داشتند. نتیجه گیری: در 1/47% از افراد مورد مطالعه، غلظت های سرمی روی، کمتر از حد پایه(Cut off) به مقدار 70 میکروگرم در هر دسی لیتر از سرم بود که به معنی کمبود روی خفیف و یا مرزی(marginal) می باشد.

یک روش تجزیه جدید ترکیبی از ترسیب الکترولیزی و اسپکترومتری جذب اتمی کوره گرافیتی توسعه داده شد تا امکان تشخیص این گونه ها از یکدیگر در نمونه ای مرکب از هر دو نوع مورد بررسی قرار گیرد . در مرحله اول ترسیب الکترولیزی، سطح کوره گرافیتی توسط لایه ای از Pd پوشانده شد و سپس تشخیص گونه ها در پتانسیل کنترل نشده انجام گرفت. در پی آن الکترولیت مصرف شده از محیط کوره پیش از عمل اتمی شدن و اندازه گیری جذب اتمی خارج گردید. درE=0.5-10.0 V  و هم رسوبی با Hg ( بدون لایه Pd) تنها کروم شش ظرفیتی احیا شده و به صورت هیدروکسید کروم سه ظرفیتی و تشکیل ملقمه با فیلم جیوه روی سطح کوره نشانده می شود. جمع هر دو نوع کروم با ترسیب در 10.0 V بدون جیوه روی سطح  Pdنشانده شده روی گرافیت اندازه گیری گردید. در نتایج نشان داده شده تشخیص این دو گونه حالت شیمیایی کروم در نمونه های کلرور سدیم نیم مولار که با بافر استات سدیم pH آن در 7/4 ثابت نگاهداشته شده انجام گرفته است. نتایج مطالعات انجام شده با ترسیب نمونه روی Pd نیز گزارش گردیده است. در تمام ولتاژهای بین دو تا ده ولت کروم سه ظرفیتی با راندمانی بیشتر از کروم فلزی احیا و رسوب داده می شود، اما تفاوت برای تشخیص کامل این دو گونه کافی نیست . اثر یون سولفات و pH روی میزان بهره ترسیب هر یک از گونه ها نیز مطالعه گردید و نشان داده شد که یک درصد یون سولفات برای ترسیب هر دو گونه کمیتی بهتر می باشد. علاوه بر رسیدن به هدف تشخیص این دو گونه در این فن، جذب زمینه ناشی از غلظت زیاد کلرور سدیم نیز کاملا حذف شده و حساسیت اندازه گیری نسبت به روش معمولی اسپکترومتری جذب اتمی با کوره گرافیتی به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

در این تحقیق میزان کادمیم و سرب در ماهیچه، کبد و کلیه 40 گاو کشتار شده در کشتارگاه شهرکرد و رابطه آن با سن و جنس دام مورد مطالعه قرار گرفت. میزان سطح کادمیم و سرب به روش اسپکترومتری جذب اتمی کوره بعد از هضم نمونه ها به روش مرطوب سنجیده شد. در طول مطالعه یک برنامه کنترل کیفیت آنالیتیکی به کار گرفته شد. بر اساس یافته های این تحقیق میانگین و میانه غلظت کادمیم در ماهیچه 0.002 و 0.0015، در کبد 0.0299 و 0.0193 و در کلیه 0.0652 و 0.0386 میلی گرم در کیلوگرم به دست آمد. با توجه به حد استاندارد مجاز اتحادیه اروپا، میانگین میزان کادمیم در کلیه نمونه های مورد آزمایش کمتر از حد مجاز بود. میانگین و میانه غلظت سرب در ماهیچه 0.0489 و 0.0395، در کبد 0.2454 و 0.2270 و در کلیه 0.3239 و 0.3300 میلی گرم در کیلوگرم به دست آمد. با توجه به پایین بودن میانگین غلظت سرب در نمونه های مورد آزمایش از حد استاندارد مجاز اتحادیه اروپا غلظت سرب در 15 درصد از نمونه های ماهیچه، 7.5 درصد از نمونه های کبد و 12.5 درصد از نمونه های کلیه بالاتر از حد استاندارد مجاز بود. بررسی رابطه غلظت کادمیم و سرب در نمونه های کبد و کلیه با سن دام ها تفاوت معنی داری را نشان داد (p<0.05). در مورد رابطه میزان کادمیم و سرب در نمونه های مورد مطالعه با جنسیت دام اختلاف معنی داری مشاهده نشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که خوشبختانه مقادیر فلزات سمی کادمیم و سرب در فرآورده های دامی شهرکرد از حداکثر میزان قابل قبول اتحادیه اروپا کمتر است.

آلودگی ماهی و فرآورده های دریایی به فلزات سنگین به علت خطرات بالقوه که برای مصرف کنندگان ماهیان آلوده به همراه دارد توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این مطالعه با هدف تعیین میزان غلظت آرسنیک در دو نمونه ماهی شامل شوریده و کفشک عرضه شده در شهر اصفهان انجام شد. در این مطالعه غلظت آرسنیک در دو گونه متفاوت ماهی توزیع شده در شهرستان اصفهان به روش اسپکترومتری جذب اتمی کوره مجهز به سیستم هیدرید طی اردیبهشت تا دیماه 1389 اندازه گیری شد. در مجموع 42 نمونه ماهی شامل 28 نمونه ماهی شوریده و 14 نمونه کفشک ماهی مورد آزمایش قرار گرفت. میزان غلظت آرسنیک در نمونه های ماهی مطالعه شده در محدوده مابین 11 تا 98 میکروگرم در کیلوگرم بوده است و میزان آن در گوشت ماهی شوریده 11 تا 56 و در کفشک ماهی 32 تا 98 میکروگرم در کیلوگرم بدست آمد. غلظت آرسنیک نمونه ها پایین تر از حد مجاز قابل قبول سازمان بهداشت جهانی بود. نتایج این مطالعه بیانگر آن است که غلظت آرسنیک نمونه های مورد مطالعه بالاتر از حد قابل دریافت نیست.

40 نمونه از گوشت ماهیان صید شده از تالاب چغاخور جمع آوری و میزان فلزات سرب و کادمیم با استفاده از دستگاه اسپکترومتری جذب اتمی کوره پس از هضم نمونه ها به روش مرطوب اندازه گیری شد. نتایج این مطالعه میانگین غلظت سرب و کادمیم را در گوشت ماهیان مورد آزمون به ترتیب 100.48 میکروگرم در کیلوگرم و 60.92 میکروگرم در کیلوگرم نشان داد. میانگین مقدار کادمیم در نمونه های مورد مطالعه بیشتر از حداکثر حد تعیین شده در اتحادیه اروپا بدست آمد. همچنین باقیمانده سرب و کادمیم به ترتیب در 10 درصد و 57.5 درصد از نمونه ها بیشتر از حداکثر میزان قابل قبول اتحادیه اروپا بود. بررسی آماری نشان داد اختلاف آماری معنی داری بین سطوح کادمیم در گوشت ماهیان مورد مطالعه با گونه ماهی وجود دارد (p<0.05). میزان بالای باقیمانده کادمیم و سرب در نمونه گوشت ماهیان تالاب چغاخور را می توان احتمالا به مهمترین منبع آلودگی تالاب پساب فاضلاب های کشاورزی و استفاده بی رویه از کودهای فسفاته در امور کشاورزی نسبت داد.

زمینه و هدف: این مطالعه به منظور بررسی و مقایسه تاثیر آبیاری با پساب های صنعتی و آب چاه در آلودگی به فلزات سنگین مزارع گندم کشت شده در محدوده شهرک صنعتی البرز، قزوین، انجام گرفت. روش کار: جهت اجرای این مطالعه کاربردی، نمونه برداری از پساب، خاک و گیاهان مزارع مجاور شهرک صنعتی البرز، انجام شد. از آب مورد استفاده کشاورزان، خاک و گیاهان مزرعه ای واقع در 5 کیلومتری این شهرک نیز به عنوان شاهد، نمونه برداری شد و سطوح فلزات کادمیوم، مس، نیکل، کروم، منگنز و آلومینیوم در پساب، خاک و محصول گندم، توسط دستگاه اسپکتروسکپی جذب اتمی تعیین گردید و با حد مجاز و مقادیر شاهد مقایسه شد. یافته ها: اگر چه غلظت فلزات در پساب، زیر حد مجاز FAO برای استفاده در آبیاری بود، ولی غلظت کادمیوم، مس، کروم، منگنز و آلومینیوم دانه گندم در مناطق آبیاری شده با پساب، بالاتر از حد مجاز بود. غلظت کادمیوم، مس، نیکل و کروم در تمام نمونه های منطقه آبیاری شده با پساب بطور معنی داری بالاتر از نمونه های آبیاری شده با آب چاه بود، در حالی‫ که غلظت منگنز و آلومینیوم در نمونه های هر دو منطقه آبیاری شده با پساب و آب چاه، بالاتر از حد مجاز بود و اختلاف معنی داری بین آنها وجود نداشت. نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که استفاده از پساب تصفیه شده جهت آبیاری، آلودگی به فلزات کادمیوم، مس، نیکل و کروم را در خاک و محصول گندم افزایش داده است.

تعداد 90 نمونه از گوشت ماهیان صید شده از رودخانه بهشت آباد شامل کپور معمولی(Cyprinus carpio)  29 عدد، کاراس (Carassius auratus gibelio) 15 عدد، کولی (Alburnus alburnus) 27 عدد و سیاه ماهی آکولاتا (Capoeta aculeata) 19 عدد جمع آوری و پس از هضم نمونه ها به روش مرطوب، میزان فلزات سنگین سرب و کادمیم با استفاده از دستگاه اسپکترومتری جذب اتمی کوره اندازه گیری شد. صید ماهیان با استفاده از تور پرتابی در طی چهار فصل تابستان، پاییز و زمستان 1386 و بهار 1387صورت پذیرفت. نتایج بررسی نشان داد غلظت سرب و کادمیم در نمونه های کپور معمولی 181.6 و 91.03، در ماهی کاراس 191.07 و 88.13، کولی 145.7 و 70.85 و سیاه ماهی آکولاتا 117.92 و 60.68 میکروگرم در کیلوگرم است. میانگین کلی غلظت سرب و کادمیم در گوشت ماهیان مورد آزمون به ترتیب 159.02 و 78.09 میکروگرم در کیلوگرم بود ضمن اینکه میانگین غلظت کادمیم در نمونه های بررسی شده بیش از حداکثر مجاز اتحادیه اروپا بود. باقیمانده سرب و کادمیم به ترتیب در 10 درصد و 57.5 درصد از نمونه ها بیشتر از حداکثر میزان قابل قبول اتحادیه اروپا (50 میکروگرم در کیلوگرم) بود. بررسی آماری نشان داد اختلاف آماری معنی داری بین سطوح کادمیم و سرب در گوشت ماهیان مورد مطالعه با گونه ماهی وجود دارد (p<0.05). میزان غلظت بالای فلزات مذکور مخصوصا کادمیم در گوشت ماهیان رودخانه بهشت آباد را می توان به استفاده بی رویه از کودهای مورد مصرف در کشاورزی که در بسیاری موارد حاوی فلزات سنگین هستند و ورود پسآب آن به رودخانه نسبت داد.